Viraal en Veroordeeld: de cultstatus van een crimineel
Als je de hype rond Luigi Mangione ziet, zou je bijna denken dat het gaat om een acteur in een nieuwe hitserie of een deelnemer aan een talentenjacht. Maar dat is hij niet. Mangione is de man die de CEO van United Healthcare doodschoot en op zijn fiets ontsnapte – midden op een van de drukste plekken ter wereld. Zijn misdaad én ontsnapping kregen binnen no-time een cultstatus. Was het enkel zijn uiterlijk dat hem tot een hot assassin bombardeerde, of kun je in de online obsessie zelfs een glimp zien van een moderne volksheld?
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Toen Mangione’s wanted-foto opdook – een bewakingsbeeld uit een Starbucks, waarop hij lachend en flirtend te zien was vlak voor de moord – explodeerde het internet. Zijn parka werd massaal gekocht, en er werd zelfs een look-a-like-wedstrijd voor hem georganiseerd. Toen zijn identiteit bekend werd dook men massaal in de digitale sporen van deze oud Ivy League-student: zijn Goodreads-recensies en Spotify-lijsten werden uitgeplozen alsof ze zijn motieven konden onthullen.
Mangione’s vlucht was echter van korte duur. Hij werd herkend in een McDonald’s, waar hij samen met een handgeschreven manifest werd gearresteerd. Dat manifest, een aanklacht tegen het Amerikaanse zorgsysteem, gooide alleen maar meer olie op het vuur van de publieke fascinatie. Ook nu Mangione achter de tralies zit, lijkt de online hype nog niet te gaan liggen en krijgt het verhaal bijna mythische proporties. De enige vraag die nu nog rest: gaat Timothée Chalamet of James Franco hem spelen in de onvermijdelijke Netflix-verfilming?
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
De donkere humor achter de online ophemeling
Verbijsterd keek ik toe hoe de online obsessie rond Luigi Mangione zich ontwikkelde en hoe diep de donkere, ironische humor van de Amerikanen deze verering dreef. De hot assassin werd namelijk niet alleen bejubeld om zijn uiterlijk, maar ook om de symboliek van zijn daad. Mangione vermoordde de CEO van United Healthcare, een van de meest gehate bedrijven van het land. Deze verzekeringsmaatschappij staat erom bekend tot wel 48% van hun claims te weigeren, en in rechtszaken heeft slechts 5% van de tegenpartijen kans van slagen. Het is dus niet moeilijk voor te stellen dat veel mensen een appeltje met hen te schillen hebben.
Deze obsessie biedt een haakje naar een fenomeen dat ik al langer zie opduiken in Amerikaanse media: de opvallende manier waarop (ex)criminelen een plaats veroveren in het publieke domein. In deze Substack verbind ik de zaken van de Menendez-broers, Gypsy Rose Blanchard en Anna Delvey met de fascinatie rond Luigi Mangione. Wat deze zaken gemeen hebben, is niet alleen hoe publiekelijk ze verliepen, maar ook de gedeelde aantrekkingskracht van de outlaw – de paradox van de goede crimineel.
De broers, Gypsy Rose en Anna waren de Luigi’s 1.0, 2.0 en 3.0
Wie de sensatie rond Mangione oppervlakkig bekijkt, zou denken dat zijn status als hot assassin puur draait om zijn uiterlijk. Maar zijn zaak sluit perfect aan bij een patroon dat terugvoert naar de Menendez-broers in de jaren ’90. Deze broers vermoordden hun steenrijke ouders in 1989 en stonden centraal in een rechtszaak die Amerika verdeelde. Volgens de aanklagers was het een kwestie van hebzucht, maar de broers verklaarden dat jarenlange seksuele mishandeling door hun vader hen tot hun daad had gedreven. Dit alles speelde zich af lang voor #MeToo, in een tijd waarin termen als ‘mannelijk seksueel misbruik’ nauwelijks bestonden in het publieke vocabulaire. Het vonnis was meedogenloos: 26 en 28 jaar cel, zonder genade.
Lang nadat de discussie rond de Menendez-broers was weggeëbd, kreeg hun zaak nieuwe populariteit op TikTok. Hier werden hun misdaden heroverwogen, maar vooral hun uiterlijk in de jaren ’90 trok de aandacht. Netflix greep het moment aan en bracht dit jaar Monsters uit, waarin de knapste Hollywood-acteurs de broers speelden. Een van de broers noemde de serie vanuit de gevangenis ‘misselijkmakend en vol onwaarheden.’ Toch had de mediahype impact: bewijs dat dertig jaar geleden werd genegeerd, wordt nu serieus genomen. Het proces is heropend en de kans dat de broers vrijkomen groeit – niet ondanks, maar dankzij de hernieuwde aandacht.
De broers zitten niet in de cel vanwege een strijd tegen een groot, kwaadaardig bedrijf, maar vanwege een confrontatie met hun eigen ouders. Dit doet denken aan Gypsy Rose Blanchard, de jonge vrouw die samen met haar toenmalige vriend haar moeder ombracht. Een gruwelijke daad, maar het verhaal erachter is minstens zo schokkend. Blanchard groeide op onder de verstikkende controle van haar moeder, die leed aan het Münchhausen-by-proxy-syndroom. Jarenlang hield haar moeder haar opzettelijk ziek en afhankelijk, zelfs in een rolstoel, terwijl Blanchard gezond was. Uiteindelijk leidde deze toxische dynamiek tot een gewelddadige ontknoping.
Terwijl Blanchard nog vastzat, werd haar verhaal verfilmd, met actrice Joey King in de hoofdrol. Haar zaak uit 2015 kreeg destijds al veel aandacht, maar beleefde hierdoor een nieuwe opleving die doorging tot aan haar vrijlating in 2023. Inmiddels volgt men haar turbulente leven op de voet, terwijl ze als influencer talkshows bezoekt en producten promoot op haar sociale kanalen.
En dan is er Anna Delvey. Haar misdaad? Massale fraude, waarbij ze geld stal van rijke vrienden door zich voor te doen als een Russische erfgename in de elite van New York. Haar verhaal had alles: drama, decadentie en een vleugje sociale kritiek. Geen wonder dat ook zij, nog tijdens haar detentie, een Netflix-serie kreeg: Inventing Anna. Inmiddels is Anna vrij en heeft ze haar iconische status verder uitgebouwd. Haar deelname aan Dancing with the Stars 2024 – compleet met een met glitters ingelegde enkelband – maakte haar alleen maar legendarischer. Anna belichaamt de ultieme antiheld van onze tijd: een vrouw die niet alleen het systeem omzeilde, maar er glansrijk overheen walsde.
De Amerikaanse volksheld is de crimineel die durft wat jij niet zou durven.
Wat drijft de fascinatie voor deze zaken en de mensen achter de misdaden? Steeds weer zie ik hetzelfde terug: een vleugje Robin Hood-romantiek dat een gevoel van gerechtigheid oproept. The New Yorker noemt dit fenomeen de outlaw hero, terwijl anderen spreken van social bandits of folk heroes. In een land waar bureaucratie de dienst uitmaakt (probeer maar eens een zaak tegen United Healthcare te winnen), is het misschien niet verrassend dat Amerikanen degenen die het systeem weten terug te pakken – hoe bloederig ook – op een voetstuk plaatsen. The Atlantic stelt dat deze verheerlijking diepgeworteld is in een Amerikaanse traditie van bewondering voor de rebel.
Mangione, met zijn aanklacht tegen het falende zorgsysteem, en Anna Delvey, die als een moderne Robin Hood van de rijken stal (al vergat ze te delen), passen perfect in dit plaatje. Hun publieke processen maakten hen tot personages in een groter verhaal. De donkere, cathartische humor achter hun ophemeling wordt door The New Yorker toegeschreven aan de verharding van Amerikaanse humor: een vorm van overleven in een systeem zonder uitweg.
Bij Blanchard en de Menendez-broers raakt de kwestie echter aan iets intiemers: de familiesfeer. Hun misdaden brengen ongemakkelijke vragen met zich mee. Hoe rechtvaardig is het om wraak te nemen op degenen die je jeugd verwoestten, maar ook de taak hadden om je te beschermen? Deze verhalen veroorzaken niet alleen discussie, maar raken aan diepgewortelde emoties en taboes.
Misschien is dat wel de kern van de fascinatie voor deze outlaws: ze doen wat niemand anders durft. Of het nu gaat om wraak op onrecht of rebellie tegen een meedogenloos systeem, hun daden doorbreken grenzen waar de meeste mensen niet eens aan zouden denken. Geen traditionele helden, maar figuren die bewondering oproepen door daadwerkelijk op te staan tegen wat hen kwaad doet. En wie zou dat echt durven? Zij wél dus.