Wat zegt 2024 over ons? Wrapped, Glicked en Brainrot
1 december luidt traditiegetrouw het seizoen van de jaaranalyses in. Wat heeft 2024 ons gebracht? In deze Substack licht ik drie eindejaarsfavorieten uit: de verloedering van Spotify Wrapped, Glicked als het blockbusterduo, en de Woorden van het Jaar.
Spotify Wrapped
Spotify lanceerde ook dit jaar hun shareable format gebaseerd op je luisterdata. De Wrapped-formule blijft een van de weinige marketingcampagnes die mensen massaal delen. Logisch: waar je naar luistert, zegt iets over wie je bent. Spotify biedt de ultieme kans om dat stukje van jezelf, volledig geoptimaliseerd, met de wereld te delen. Het weet onze nieuwsgierigheid en enthousiasme goed te prikkelen. Wie niche-artiesten heeft geluisterd, wordt beloond met een prestigieus lijstje vol obscure namen om mee te pronken. Maar ook luisteraars met een minder verfijnde smaak delen hun lijstjes, als trots bewijs van hun fandom of met een knipoog van ironie.
Op social media ontstond opnieuw veel buzz over de Wrapped-rapportjes, maar dit jaar ging het niet alleen over de inhoud. Veel gebruikers vonden de presentatie van hun luistergedrag nogal inspiratieloos en onpersoonlijk. Vooral de analyse van ‘je stijlrevolutie’ kreeg kritiek: namen als Pink Pilates Princess die je al kreeg als je in een maand een paar popnummers had geluisterd, voelden alsof ze rechtstreeks uit een vroege versie van ChatGPT kwamen. En die AI-referentie is misschien niet eens zo vergezocht. Tiktokkers wijzen naar de grote ontslagronde van vorig jaar, waarbij Spotify afscheid nam van 1500 werknemers (17% van het bedrijf). Grote kans dat Wrapped dit jaar meer door AI is bedacht dan door mensen.
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Het Wrapped-fenomeen lijkt een soort volwassenwording door te maken: gebruikers hebben steeds hogere verwachtingen, terwijl Spotify de hype maximaal probeert uit te melken. En zoals bij elke trend of meme, springen merken massaal op de kar om mee te liften op het succes.
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Daarnaast groeit de kritiek op de samenstelling van de Wrapped-lijstjes. Spotify maakt gebruik van aanbevelingsalgoritmen en heeft daardoor een onzichtbare hand in wat je te horen krijgt. NRC benadrukte dat Spotify luisteraars indeelt in archetypes, iets waar je in de kleine lettertjes toestemming voor geeft. Ook gaan er zorgen rond dat Spotify vertekende lijsten weergeeft om bepaalde muziek en artiesten extra te pushen. Kyle Chayka beschreef in zijn boek dat als je het gevoel hebt steeds in dezelfde muzikale richting te worden gestuurd, dat klopt. Spotify's algoritmes geven de voorkeur aan muziek die goed binnen een genre past (denk aan BPM’s en andere meetbare eigenschappen), terwijl uniekere nummers minder vaak aanbevolen worden. Het resultaat? Een afgevlakte muziekervaring. Als al die trotse Wrapped-delers dat eens wisten.
Glicked
Glicked, de combinatie van de twee grootste blockbusters van dit najaar: Wicked en Gladiator 2. Het doet onvermijdelijk denken aan Barbenheimer van zomer 2023.
Bij Wicked draait alles om één cruciale vraag: kun je accepteren (of zelfs omarmen) dat het een musical is? Ondanks dat het verhaal een klassieker is, wist ik weinig meer dan dat er een roze en een groene hoofdpersoon in zaten. Toch ben ik niet vies van een goede musical; High School Musical en Mamma Mia hebben mijn jeugd gekleurd. Wicked is óók een over-de-top musical waarin nauwelijks vijf minuten voorbijgaan zonder dat er weer in zang wordt uitgebarsten, maar het plot fungeert tegelijkertijd als medium voor betekenis en maatschappelijke kritiek. Dat de uitgesloten Elphaba strijdt voor de rechten van de sprekende dieren, bleek slechts één van de lagen in een plot dat ooit ontstond als kritiek op fascisme.
Bij Gladiator 2 werd ik ook zeker vermaakt, maar op een heel andere manier. Het is een spektakelfilm pur sang: vechtscènes, wraak, keizerlijke decadentie. Maar daar blijft het bij. De hoofdpersoon, Hanno, is boos. Heel boos. En dat lijkt zijn enige karaktereigenschap. Als slaaf naar Rome gebracht, vecht hij als gladiator voor zijn vrijheid, maar ineens wordt hij de uitverkorene om Rome te redden—de stad die hij haat. Die wending voelde geforceerd. Waar Gladiator 1 nog draaide om liefde, vriendschap en familie, mist deel 2 een echte moraal. Het is spektakel zonder inhoud.
Vergelijk je de twee films, dan lijkt het alsof je een ‘film voor mannen’ en een ‘film voor vrouwen’ tegenover elkaar zet. Zeker gezien de TikTok-hype van dit jaar over mannen die dagelijks aan ‘the Roman Empire’ zouden denken, is dat niet onlogisch. Is dit het Romeinse rijk waar ze aan denken? Dat vroeg ik me af tijdens de lange, bloederige gladiatorgevechten.
Tiktok failed to load.Enable 3rd party cookies or use another browser
Volgens Critics At Large draagt de film conservatieve waarden uit waarin brute kracht wordt verheerlijkt en ‘mannen weer mannen kunnen zijn’. Dit sluit aan bij een wereldwijde trend waarin jonge mannen conservatiever lijken te worden, terwijl vrouwen juist progressiever worden. Vanuit dat perspectief is het jammer dat deze films—die elk een compleet ander beeld geven van kracht en identiteit—die kloof alleen maar lijken te benadrukken. Gelukkig delen veel recensenten mijn mening. Zo kopte Vulture hun recensie over Gladiator 2 met: "I hate to say this: but men deserve better than this."
Mijn eindoordeel? Probeer Wicked uit: óók spektakel, maar met betekenis. En liedjes die nog dagenlang in je hoofd blijven zitten.
Woorden van het Jaar
Wat maakt een woord tot het Oxford-woord van het jaar? De afgelopen jaren hebben we al heel wat opvallende winnaars gezien (rizz vorig jaar bijvoorbeeld), en 2024 brengt ons brainrot. Een term die zowel kritisch als herkenbaar is, maar ook massaal is omarmd. Het verwijst naar een algehele mentale mistigheid en een korte spanningsboog—het resultaat van eindeloos digitale content consumeren zonder ooit echt vervuld te raken. Een vicieuze cirkel waarin we collectief vast lijken te zitten.
De populariteit van de term laat zien dat we ons hier bewuster van worden. Dit jaar werden mobiele telefoons op de eerste middelbare scholen verboden, en lijkt het alsof iedereen om me heen schermtijdwaarschuwingen heeft ingesteld. Stappen in de goede richting, zou je denken. Het laat ook zien dat we onszelf restricties moeten opleggen om met die dopaminebom in onze zak om te kunnen gaan.
Is ons brein echt aan het rotten? In de Culturele Baggage-aflevering hierover blijkt uit onderzoek dat de impact meevalt. Maar de tijd die we op social media doorbrengen, kunnen we natuurlijk niet ergens anders aan besteden. Mijn tip? Maak je schermtijd inspirerender door vaker voor long read content te gaan, bijvoorbeeld hier op Substack, of ga helemaal offline en zoek een nieuwe hobby. Voor mij wordt dat deze winter leren naaien op een naaimachine.
En dan is er nog het Nederlandse woord van het jaar. Dit jaar zorgde de verkiezing voor ophef toen Van Dale ‘transitiespijt’ nomineerde. Begrijpelijk, want slechts tot 4% van de mensen die een geslachtsbevestigende operatie ondergaan, krijgt later spijt. Ik snap dat nieuwe samenstellingen taaljunkies kunnen aanspreken—net zoals mondkapjessamenleving ooit deed. Maar zo’n woord nomineren versterkt simpelweg en onnodig een schadelijk beeld.
Van Dale schrapte de verkiezing en koos zelf voor ‘polarisatie’. Ironisch, als je het mij vraagt, en niet per se een betere keuze. Uit onderzoek, gepubliceerd in de Volkskrant, blijkt namelijk dat Nederland de afgelopen 35 jaar niet significanter meer gepolariseerd is geraakt. De vraag is dus: was 2024 écht het jaar van polarisatie, of van de media die maar blijft roepen dat er polarisatie is?
Final thoughts
Eindejaarsreflecties geven altijd een bijzondere blik op onze tijdgeest. Of het nu gaat om digitale vervreemding, spektakels op het witte doek, of woorden die ons sociale debat domineren, ze vertellen iets over waar we staan en waar we naartoe gaan. 2024 voelt als het jaar waarin we meer bewustzijn kregen over onze keuzes—maar of we er iets mee doen, blijft een vraag die we volgend jaar weer kunnen stellen.